Pierwsza pomoc przedlekarska

Wiadomości wstępne - Podstawowym obowiązkiem kierującego jest udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach. Pojęcie "pierwsza pomoc" oznacza natychmiastowe zabiegi do czasu zapewnienia osobom poszkodowanym opieki lub pomocy lekarskiej. Pierwsza pomoc obejmuje opatrywanie ran, tamowanie krwotoków, prowizoryczne unieruchomianie i sztuczne oddychanie. Czynności te mają na celu utrzymanie życia poszkodowanego do czasu przybycia fachowego personelu medycznego. Podstawowymi czynnościami ratowniczymi przy udzielaniu pierwszej pomocy są:

zadbanie o bezpieczeństwo ruchu drogowego w miejscu wypadku,
ocena stanu poszkodowanego,
usunięcie poszkodowanego z miejsca wypadku, jeśli jest zagrożone jego bezpieczeństwo,
wezwanie na miejsce wypadku pogotowia ratunkowego oraz Policji.

Pomoc rannym - W wyniku wypadku drogowego często dochodzi do zranienia jego uczestników. Podczas udzielania pierwszej pomocy należy:

ostrożnie przenieść rannego (jeżeli nie zagraża to jego bezpieczeństwu),
delikatnie go ułożyć i ciepło okryć,
zatamować krwotok i założyć opatrunek,
w przypadku podejrzenia o złamanie pewnych części ciała należy je unieruchomić.

Przed rozpoczęciem opatrywania ran nie wolno usuwać z nich żadnych ciał obcych i przemywać żadnym środkiem odkażającym. Należy jednak oczyścić skórę wokoło rany. Na ranę należy położyć pakiet gazy lub inny czysty materiał, starając się przy tym nie dotykać tych miejsc opatrunku, które będą przylegały bezpośrednio do rany. Następnie należy umocować opatrunek przy pomocy opaski lub bandaża. Bandażowanie powinno przebiegać w taki sposób, aby nie sprawiało poszkodowanemu dodatkowych dolegliwości. W momencie stwierdzenia u poszkodowanego złamania lub zwichnięcia kończyny, należy ją unieruchomić.

Sztuczne oddychanie i masaż serca - W przypadku stwierdzenia u poszkodowanego braku oddechu należy zastosować sztuczne oddychanie. Przed rozpoczęciem tej czynności należy rozluźnić ubranie poszkodowanego i usunąć palcem ciała obce z jego jamy ustnej. Zabieg sztucznego oddychania należy wykonywać do czasu wystąpienia samoistnych ruchów oddechowych poszkodowanego. W przypadku zaniku pracy serca należy wykonać zabieg masażu serca. Wyróżniamy dwa sposoby sztucznego oddychania:

metoda "usta-usta",
metoda "usta-nos".

"usta-usta" - Sztuczne oddychanie tą metodą należy przeprowadzić w następujący sposób:

odchylić głowę poszkodowanego do tyłu, w celu otwarcia dróg oddechowych,
otworzyć usta poszkodowanego,
palcami jednej ręki zacisnąć nos poszkodowanego,
powoli wdmuchiwać powietrze do płuc poszkodowanego poprzez jego usta. Podczas wdmuchiwania powietrza klatka piersiowa poszkodowanego powinna się unosić,
odjąć usta. Klatka piersiowa poszkodowanego powinna opadać.

"usta-nos" - Sposób ten polega na zamknięciu ust poszkodowanego i wdmuchiwaniu mu powietrza do płuc poprzez jego nos. Częstotliwość wykonywania oddechów powinna wynosić około 16 razy na minutę. Jeżeli po czterech wdmuchnięciach nie wyczuwa się tętna, należy rozpocząć masaż serca.

Masaż serca - Ma on na celu przywrócenie tętna poszkodowanego. W celu wykonania masażu serca należy:

wykonać dwa wdmuchnięcia powietrza stosując się do zasad obowiązujących przy sztucznym oddychaniu,
na 1/3 dolnej części mostka należy ułożyć lewą rękę, a na niej prawą tak, aby dłonie krzyżowały się i wywierały nacisk tylko na mostek,
wykonać około 12 uciśnięć na mostek. Częstotliwość ucisków powinna wynosić około 75-80 razy na minutę, a sam nacisk powinien powodować uginanie się mostka poszkodowanego o około 3-5 cm,
następnie po około 12 uciśnięciach należy ponownie wykonać dwa wdmuchnięcia powietrza i ponownie rozpocząć uciskanie mostka,
co około 45 sekund należy sprawdzać, czy u poszkodowanego powróciła praca serca i czynności oddychania.

Tamowanie krwotoków - Przyczyną krwotoku zewnętrznego lub wewnętrznego jest przerwanie naczyń krwionośnych. W przypadku krwotoku tętniczego można zaobserwować tryskanie z rany jasnych strumieni krwi. W przypadku występowania silnego krwawienia należy na ranę położyć kawałek gazy lub innego czystego materiału i przymocować go opaską lub bandażem ze wzmożonym dociskiem. Jeśli opatrunek mocno nasiąka krwią (co ma miejsce na przykład przy krwotoku żylnym), to na opatrunek należy nałożyć mocno ściśnięty kawałek waty, gazy lub bandaża i silnie docisnąć opaską lub bandażem. Przy krwotoku tętniczym należy zastosować opatrunek uciskowy.
W przypadku zmiażdżenia lub obcięcia kończyny należy zastosować opaskę uciskową. Należy ją stosować tylko w sytuacjach wyjątkowych, gdy inne środki i przedsięwzięcia zawiodły. Opaskę uciskową należy pozostawiać na kończynie nie dłużej niż przez 1,5 godziny, gdyż inaczej może to spowodować niedokrwienie kończyny. W przypadku braku opaski uciskowej można zastosować w zamian rurkę gumową lub dętkę rowerową. W żadnym wypadku nie wolno stosować cienkich i nieelastycznych materiałów takich jak drut, sznurek lub żyłka.

Złamania - Jeżeli stwierdzimy u poszkodowanego złamanie bądź zwichnięcie kończyny, należy ją unieruchomić. Pod żadnym pozorem nie wolno zmieniać położenia złamanej kończyny. Do unieruchomienia kończyny możemy użyć np. deski, kija oraz opaski lub paska.
W przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa, poszkodowanego należy pozostawić w dotychczasowej pozycji lub jeśli jest przytomny położyć na wznak na równym, twardym podłożu.

Pozycja bezpieczna - Jeżeli poszkodowany nie wymaga żadnych zabiegów, należy ułożyć go w pozycji bezpiecznej. Pozycja ta uniemożliwia zadławienie się poszkodowanego własną śliną bądź wymiocinami, zapobiega także takiemu ułożeniu się języka w jamie ustnej poszkodowanego, które mogłoby powodować trudności w oddychaniu.
W celu ułożenia poszkodowanego w pozycji bocznej należy podejść do niego od strony boku, na którym ma być ułożony. Teraz należy górną kończynę boku, przy którym się znajdujemy ułożyć wzdłuż tułowia a dolną zgiąć w stawie biodrowym i kolanowym. Następnie jedną ręką należy chwycić za przeciwną rękę poszkodowanego, a drugą ręką za biodro poszkodowanego (z przeciwnej strony) oraz obrócić poszkodowanego na bok. Końcową czynnością jest zgięcie przeciąganej kończyny górnej poszkodowanego w stawie łokciowym i podłożenie mu ręki pod policzkiem.

Wstrząs - U ofiar wypadku może nastąpić wstrząs urazowy. Objawia się on przede wszystkim przyspieszonym tętnem i oddechem, obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi, poszkodowany może mieć również bladą, wilgotną i chłodną skórę.
Wstrząs jest bardzo niebezpiecznym stanem, gwałtownie zagrażającym życiu, dlatego też do czasu przybycia fachowej obsługi medycznej należy zająć się poszkodowanym. Gdy poszkodowany jest nieprzytomny należy go ułożyć w pozycji bezpiecznej (jeżeli nic nie stoi na przeszkodzie). W przypadku, gdy poszkodowany jest przytomny należy położyć go na plecach, unieść mu nogi powyżej tułowia, a głowę odchylić do tyłu. Poszkodowany mający obrażenia głowy powinien być ułożony na wznak, z głową uniesioną powyżej poziomu serca, nie należy jednak przeciągać do klatki piersiowej. Poszkodowanego z obrażeniami jamy ustnej, nosa lub szyi należy ułożyć w pozycji siedzącej; zapobiegnie to zakrztuszeniu się poszkodowanego. Gdy u ofiary wypadku wykryjemy obrażenia klatki piersiowej, należy ułożyć ją w pozycji półsiedzącej. Osoby poszkodowane z obrażeniami brzucha należy położyć na plecach tak, aby miały lekko uniesiony, podparty tułów, a jej nogi były ugięte w stawach kolanowych i biodrowych. Jeżeli stwierdzimy u poszkodowanego duży ubytek krwi, to należy ułożyć go na wznak, na płaskiej powierzchni z uniesionymi kończynami dolnymi i obniżoną głową.